انسان اقتصادی از دیدگاه اسلام علم اقتصاد، رفتار انسان و جامعه انسانی را در سه حوزه تولید و توزیع و مصرف از دیدگاه خرد و کلان تحلیل میکند. بیتردید، نوع نگرش فلسفی به انسان در رفتارهای انسان و نیز تحلیل رفتارهای او مؤثّر است.مکتب سرمایهداری که علم اقتصاد در دامان آن تولّد یافته است، با نگاهی خاص، رفتارهای انسان را در سهحوزه اقتصاد تحلیل میکند.
این مکتب، انسان را موجودی مادّی میبیند که از سویی خودخواه است و از سوی دیگر بهتر از هرکسی مصالح خود را تشخیص میدهد؛ در نتیجه، انسان این مکتب، انسان لذّتگرایی مادّی است که با عصای علم و تجربه بشری گام برداشته، بهسوی سعادتی که خود تشخیص میدهد و در حصار مادّه تعریف میشود، درحرکت است. حاصل این نوع نگرش، الگویی است که در ادبیّات اقتصادی به آن، «الگوی رفتار عقلانی» یا «الگوی انسان اقتصادی» میگویند.
این الگو که بر دو عنصر «نفعطلبی» و «عقلانیّت ابزاری» مبتنی است، زیربنای همه الگوها وتحلیلهای اقتصادی بهشمار میرود. این در حالی است که در نگرش اسلام، انسان، موجودی دوبعدی و فناناپذیر است. گرچه لذّتپذیر و رنجگریز است و به هر دو توجّه دارد؛ سعادت خود را در این دنیا و عالم مادّه نمیبیند و به ماورای مادّه نیزتوجّه میکند، عقل او برای درک حقایق مادّی و مجرّد دنیایی و آخرت کافی نیست و در اینباره به وحی نیازدارد.
این کتاب با تلاش قابل تقدیر نویسندهاش در پی مقایسه الگوها و نگرشهای اقتصادی از دید جهان غرب و اسلام است که در قالب چهار بخش: «کلیّات»، «مبانی انسان اقتصادی در اقتصاد سرمایهداری و آثار آن»، «نقد و ارزیابی الگوی انسان اقتصادی» و «انسان اقتصادی در پرتو شناخت وحیانی» ارائه شده، و در پایان نویسندهاش پیشنهادهایی را مطرح کرده است.
ناشر:سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
نویسنده:علیاصغر هادوینیا
سال نشر:1382 |